Witaj! 👋 Ten artykuł zawiera zestaw podstawowych poleceń Linux oraz narzędzi diagnostycznych, które pomogą Ci w codziennej pracy z systemem Linux. Niezależnie od tego, czy jesteś początkującym, czy bardziej zaawansowanym użytkownikiem, ta ściągawka będzie przydatnym źródłem informacji. 🚀
📁 Nawigacja i zarządzanie plikami
| Polecenie | Opis (PL) | Opis (EN) | Przykład zastosowania |
|---|---|---|---|
pwd | Pokazuje bieżącą ścieżkę katalogu roboczego | Displays the current working directory path | pwd - wyświetla aktualny katalog, np. /home/użytkownik |
ls | Wyświetla zawartość katalogu | Lists directory contents | ls, ls -l, ls -a - wyświetla pliki w różnym formacie |
cd [folder] | Przechodzi do podanego katalogu | Changes the current directory to the specified folder | cd /home/użytkownik, cd .., cd - - zmiana katalogu |
cd .. | Przechodzi o poziom wyżej (do katalogu nadrzędnego) | Moves one level up (to the parent directory) | cd .. - przejście do katalogu nadrzędnego |
mkdir [nazwa] | Tworzy nowy katalog | Creates a new directory | mkdir nowy_katalog - tworzy nowy katalog |
touch [plik] | Tworzy nowy pusty plik | Creates a new empty file | touch nowy_plik.txt - tworzy nowy plik tekstowy |
cp [źródło] [cel] | Kopiuje plik lub katalog | Copies a file or directory | cp plik.txt kopia.txt, cp -r katalog kopia_katalogu - kopiowanie pliku/katalogu |
mv [stare] [nowe] | Przenosi lub zmienia nazwę pliku/katalogu | Moves or renames a file/directory | mv plik.txt nowa_nazwa.txt, mv plik.txt /nowa/ścieżka - zmiana nazwy/przeniesienie |
rm [plik] | Usuwa plik | Removes a file | rm plik.txt - usuwa plik |
rm -r [katalog] | Usuwa katalog wraz z zawartością | Removes a directory and its contents recursively | rm -r katalog - usuwa katalog z zawartością |
🔧 Diagnostyka i analiza systemu
| Polecenie | Opis (PL) | Opis (EN) | Przykład zastosowania |
|---|---|---|---|
top | Podgląd procesów i użycia CPU/pamięci (dynamiczny) | Displays dynamic real-time information about running processes and system resource usage | top - monitorowanie użycia zasobów systemowych w czasie rzeczywistym |
htop | Rozszerzona wersja top z kolorową interaktywną listą procesów | An interactive process viewer, a better version of top | htop - interaktywny podgląd procesów |
ps aux | Wypisuje wszystkie aktywne procesy | Displays all active processes | ps aux - wyświetlenie listy wszystkich uruchomionych procesów |
kill [PID] | Zamyka proces o podanym ID | Terminates the process with the given process ID | kill 1234 - zamknięcie procesu o PID 1234 |
free -h | Pokazuje użycie pamięci RAM | Displays the amount of free and used physical and swap memory | free -h - wyświetlenie użycia pamięci RAM w czytelnym formacie |
df -h | Pokazuje użycie dysku w sposób czytelny | Shows disk space usage in a human-readable format | df -h - wyświetlenie użycia dysku w czytelnym formacie |
du -sh * | Pokazuje rozmiar katalogów/pliki w bieżącym folderze | Displays the size of directories/files in the current directory | du -sh /var/log - wyświetlenie rozmiaru katalogu /var/log |
uptime | Pokazuje, jak długo system jest uruchomiony | Displays how long the system has been running | uptime - wyświetlenie czasu działania systemu |
who | Pokazuje, kto jest zalogowany | Shows who is currently logged in | who - wyświetlenie listy zalogowanych użytkowników |
id | Pokazuje ID użytkownika i grup | Displays user and group IDs | id użytkownik - wyświetlenie ID użytkownika i grup |
uname -a | Pokazuje informacje o systemie | Displays system information | uname -a - wyświetlenie szczegółowych informacji o systemie |
dmesg | Wypisuje logi jądra (np. przy błędach sprzętowych) | Prints kernel messages (e.g., for hardware errors) | dmesg | less - przeglądanie logów jądra |
journalctl | Przegląda logi systemd (np. journalctl -xe dla błędów) | Queries the systemd journal (e.g., journalctl -xe for errors) | journalctl -xe - wyświetlenie błędów z logów systemd |
tail -f /var/log/syslog | Śledzi logi systemowe na żywo | Follows system log file in real-time | tail -f /var/log/syslog - śledzenie logów systemowych na bieżąco |
vmstat 1 | Raportuje statystyki pamięci wirtualnej, procesów i we/wy, aktualizowane co 1 sekundę | Reports virtual memory statistics, processes, memory, paging, and I/O, updated every 1 second | vmstat 1 - monitorowanie statystyk systemu co 1 sekundę |
iostat -xz | Raportuje statystyki wejścia/wyjścia urządzeń we/wy, pomocne w identyfikacji problemów z dyskami | Reports I/O statistics for devices, helpful for identifying disk problems | iostat -xz - wyświetlenie szczegółowych statystyk we/wy dysków |
lsof -i :[port] | Listuje otwarte pliki i procesy używające danego portu | Lists open files and the processes using them for the specified port | lsof -i :80 - wyświetlenie procesów używających portu 80 |
netstat -tulnp | Wyświetla statystyki połączeń sieciowych, aktywne porty i procesy | Displays network connections, listening ports, and processes | netstat -tulnp - wyświetlenie aktywnych połączeń sieciowych |
ss -tulnp | Alternatywa dla netstat, wyświetla statystyki gniazd | Alternative to netstat, displays socket statistics | ss -tulnp - wyświetlenie statystyk gniazd |
tcpdump -i [interfejs] port [port] | Przechwytuje i analizuje ruch sieciowy na danym interfejsie i porcie | Captures and analyzes network traffic on the specified interface and port | tcpdump -i eth0 port 80 - przechwytywanie ruchu na porcie 80 interfejsu eth0 |
traceroute [adres] | Wyświetla trasę pakietów do hosta docelowego | Displays the route that packets take to reach the destination host | traceroute google.com - wyświetlenie trasy pakietów do google.com |
ping [adres] | Sprawdza osiągalność hosta w sieci | Checks network connectivity to a host | ping google.com - sprawdzenie połączenia z google.com |
nslookup [adres] | Wykonuje zapytania DNS w celu znalezienia adresu IP lub nazwy hosta | Queries DNS servers to find the IP address or hostname | nslookup google.com - znalezienie adresu IP dla google.com |
🌐 Sieć
| Polecenie | Opis (PL) | Opis (EN) | Przykład zastosowania |
|---|---|---|---|
ip a | Pokazuje konfigurację interfejsów sieciowych | Displays network interface configuration | ip a - wyświetlenie konfiguracji interfejsów sieciowych |
ss -tuln | Pokazuje aktywne porty i nasłuchujące usługi | Displays active ports and listening services | ss -tuln - wyświetlenie listy aktywnych połączeń i portów |
ping [adres] | Sprawdza połączenie z hostem | Checks network connectivity to a host | ping 8.8.8.8 - sprawdzenie połączenia z serwerem Google DNS |
traceroute [adres] | Śledzi trasę pakietu do hosta (może wymagać instalacji) | Traces the route of packets to the host (may require installation) | traceroute google.com - wyświetlenie trasy pakietów do google.com |
netstat -tulnp | (jeśli dostępne) Pokazuje porty i procesy nasłuchujące | (if available) Displays listening ports and processes | netstat -tulnp - wyświetlenie listy nasłuchujących portów i procesów (może być niedostępne w nowszych systemach) |
👥 Zarządzanie użytkownikami, grupami i hasłami
| Polecenie | Opis (PL) | Opis (EN) | Przykład zastosowania |
|---|---|---|---|
useradd [nazwa] | Tworzy nowego użytkownika | Creates a new user | useradd nowyuzytkownik - utworzenie nowego użytkownika o nazwie "nowyuzytkownik" |
userdel [nazwa] | Usuwa użytkownika | Deletes a user | userdel staryuzytkownik - usunięcie użytkownika o nazwie "staryuzytkownik" |
usermod [nazwa] | Modyfikuje właściwości użytkownika | Modifies user properties | usermod -aG grupa użytkownik - dodanie użytkownika do dodatkowej grupy |
groupadd [nazwa] | Tworzy nową grupę | Creates a new group | groupadd nowagrupa - utworzenie nowej grupy o nazwie "nowagrupa" |
groupdel [nazwa] | Usuwa grupę | Deletes a group | groupdel staragrupa - usunięcie grupy o nazwie "staragrupa" |
groupmod [nazwa] | Modyfikuje właściwości grupy | Modifies group properties | groupmod -n nowanazwagrupy staranazwagrupy - zmiana nazwy grupy |
passwd [nazwa] | Zmienia hasło użytkownika (bez nazwy - zmienia własne) | Changes a user's password (without a name - changes own password) | passwd użytkownik - zmiana hasła danego użytkownika, samo passwd zmienia hasło aktualnie zalogowanego użytkownika |
chown [użytkownik][:grupa] plik | Zmienia właściciela i/lub grupę pliku/katalogu | Changes the owner and/or group of a file/directory | chown użytkownik:grupa plik.txt - zmiana właściciela i grupy pliku |
chmod [uprawnienia] plik | Zmienia uprawnienia pliku/katalogu | Changes file/directory permissions | chmod 755 skrypt.sh - nadanie skryptowi uprawnień do wykonywania |
su [nazwa] | Zmienia użytkownika (bez nazwy - root) | Switches the user (without a name - switches to root) | su root - przełączenie na użytkownika root |
sudo [polecenie] | Wykonuje polecenie jako superużytkownik (root) | Executes a command as the superuser (root) | sudo apt update - aktualizacja listy pakietów jako root |
⚙️ Administracja systemem
| Polecenie | Opis (PL) | Opis (EN) | Przykład zastosowania |
|---|---|---|---|
mount [urządzenie] [punkt_montowania] | Montuje system plików | Mounts a file system | mount /dev/sdb1 /mnt/dane - zamontowanie partycji /dev/sdb1 w katalogu /mnt/dane |
umount [punkt_montowania] | Odmontowuje system plików | Unmounts a file system | umount /mnt/dane - odmontowanie systemu plików z katalogu /mnt/dane |
fdisk -l | Wyświetla listę partycji dysków | Lists disk partitions | fdisk -l - wyświetlenie listy wszystkich partycji |
mkfs.[typ] [urządzenie] | Tworzy system plików na urządzeniu (np. ext4, xfs) | Creates a file system on a device (e.g., ext4, xfs) | mkfs.ext4 /dev/sdb1 - utworzenie systemu plików ext4 na partycji /dev/sdb1 |
fsck [urządzenie] | Sprawdza i naprawia system plików | Checks and repairs a file system | fsck /dev/sdb1 - sprawdzenie systemu plików na partycji /dev/sdb1 |
df -h | Pokazuje użycie miejsca na dyskach w czytelnej formie | Displays disk space usage in a human-readable format | df -h - wyświetlenie zajętości wszystkich zamontowanych systemów plików |
du -sh [ścieżka] | Pokazuje rozmiar pliku lub katalogu w czytelnej formie | Displays the size of a file or directory in a human-readable format | du -sh /home/użytkownik - wyświetlenie rozmiaru katalogu domowego użytkownika |
systemctl [opcja] [jednostka] | Zarządza usługami systemd (uruchamianie, zatrzymywanie, restartowanie) | Manages systemd services (start, stop, restart) | systemctl restart apache2 - restartowanie usługi apache2 |
journalctl -u [jednostka] | Wyświetla logi konkretnej jednostki systemd | Displays logs for a specific systemd unit | journalctl -u sshd - wyświetlenie logów usługi sshd |
apt update | Aktualizuje listę dostępnych pakietów (Debian, Ubuntu) | Updates the list of available packages (Debian, Ubuntu) | sudo apt update - aktualizacja listy pakietów |
apt upgrade | Aktualizuje zainstalowane pakiety do najnowszych wersji (Debian, Ubuntu) | Upgrades installed packages to their latest versions (Debian, Ubuntu) | sudo apt upgrade - aktualizacja zainstalowanych pakietów |
apt install [pakiet] | Instaluje nowy pakiet (Debian, Ubuntu) | Installs a new package (Debian, Ubuntu) | sudo apt install vim - instalacja edytora tekstu vim |
apt remove [pakiet] | Usuwa zainstalowany pakiet (zachowuje pliki konfiguracyjne) (Debian, Ubuntu) | Removes an installed package (keeps configuration files) (Debian, Ubuntu) | sudo apt remove nano - usunięcie edytora tekstu nano |
apt purge [pakiet] | Usuwa zainstalowany pakiet wraz z plikami konfiguracyjnymi (Debian, Ubuntu) | Removes an installed package along with its configuration files (Debian, Ubuntu) | sudo apt purge nano - całkowite usunięcie edytora tekstu nano |
yum update | Aktualizuje wszystkie pakiety (CentOS, Fedora, RHEL) | Updates all packages (CentOS, Fedora, RHEL) | sudo yum update - aktualizacja wszystkich pakietów |
yum install [pakiet] | Instaluje nowy pakiet (CentOS, Fedora, RHEL) | Installs a new package (CentOS, Fedora, RHEL) | sudo yum install httpd - instalacja serwera HTTP Apache |
yum remove [pakiet] | Usuwa zainstalowany pakiet (CentOS, Fedora, RHEL) | Removes an installed package (CentOS, Fedora, RHEL) | sudo yum remove httpd - usunięcie serwera HTTP Apache |
firewall-cmd --state | Sprawdza status firewalla (firewalld) | Checks the status of the firewall (firewalld) | firewall-cmd --state - wyświetlenie statusu firewalla |
firewall-cmd --list-all | Wyświetla konfigurację firewalla (firewalld) | Displays the firewall configuration (firewalld) | firewall-cmd --list-all - wyświetlenie szczegółowej konfiguracji firewalla |
crontab -e | Edytuje tabelę cron użytkownika | Edits the user's cron table | crontab -e - edycja zadań cron |
crontab -l | Wyświetla tabelę cron użytkownika | Displays the user's cron table | crontab -l - wyświetlenie zaplanowanych zadań cron |
history | Wyświetla historię poleceń | Displays command history | history | grep [fraza] - wyszukanie poleceń zawierających daną frazę w historii |
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz